Sansür ve Gözetim Tartışmaları Üzerine

Şimdi size iki olay anlatacağım ve ardından bunlar üzerine biraz konuşacağız.

1) San Francisco’da yaşayan 13 yaşındaki Ben Blum, Snowden sızıntılarından ve NSA’in yaptıklarından fazlasıyla etkileniyor ve bunun üzerine bir şeyler yapmak istiyor. Video çekmeye ve film yapmaya meraklı olduğu için de bu konuyla ilgili bir belgesel çekmeye karar veriyor. Bu belgesel için EFF ofisine görüşmeye gidiyor, eskiden NSA’den belge sızdırmış bir başka whistleblowerla görüşüyor. Ve ardından hazırladığı bu belgeseli Youtube’dan herkesle paylaşıyor.

2) Bu olay Cardiff, Wales’den. 13 yaşındaki Melody, okulunun “daha iyi hizmet edebilmek ve yemekhane sıralarını azaltabilmek” için tüm öğrencilerin parmak izini toplamak istemesinden rahatsız oluyor. Parmak izini okuluna vermek istemiyor ve bunun üzerine bir eylem başlatıyor. Parmak izini asla vermediği gibi her öğle yemeğinde yemekhaneye maskeyle girerek eylemini arkadaşlarına da duyuruyor. Yemekhane çalışanlarının zorla parmak izi almaya çalışmasına rağmen de vazgeçmiş değil.

Böyle olayları duydukça mutlu oluyorum. Çoğu zaman yetişkinler bile bu kadar duyarlı olamazken, çocukların böyle harika hareketler yapması insana umut veriyor. Ama bir yandan da böyle olaylar gördükçe içten içe sinirleniyorum da. Çünkü bunlar daima Türkiye dışındaki bir ülkede olmuş oluyor. Her seferinde de “Neden böyle şeyleri bir kez olsun şu ülkede göremiyoruz? Ülke sansür ve gözetim konusunda her geçen gün daha da kötüleşirken neden bu kadar az ses çıkıyor?” diye düşünüp doğru düzgün bir cevap bulamadan kalıyorum.

Ancak buna dair bazı şüphelerim var artık, en azından gözlemlerim bana bazı şeylerin buna büyük anlamda sebep olmuş olabileceğini söylüyor.

Sebep 1: Herkesin Uzman Kesilmeye Çalışması

Bana göre en önemli sebeplerden birisi bu. Hayatlarında bu konulara dair doğru düzgün bir şeyler okumamış, daha önce iki kelime etmemiş hatta benzer konularda tam tersi yönde tavır almış insanlar şu anda konunun uzmanları kesildiler ve her yerde atıp tutmaya başladılar. Konuya dair doğru düzgün bilgisi olmayan insanların bir konu hakkında uzman kesilmesi de, doğal olarak insanların bir şeyler öğrenebilme ihtimalini oldukça düşürüyor. Bilip bilmeden atıp tutan ve yorum yapan o kadar çok “uzman” var ki ortalıkta, insanın bir şey öğrenmesi mümkün değil zaten.

Bunun sebebi de toplumun “ne iş olsa yaparımcılığı” sanırım. “Bir yerde ‘ekmek’ mi var? Hemen iki şey okur uzman kesilirim. Bana ne kardeşim o adam bu konuya kendini adamışsa, ben ekmeğime bakarım” kafası şu an insanların bir şey öğrenebilmesinin önündeki en büyük engel. Tabi ki medya kuruluşlarının hemen hepsinin bu tarz insanlara öncelik vermeyi adet edinmiş olması da sorunun daha da büyümesine neden oluyor.

Sebep 2: Herkesin Anlayabileceği Şekilde Anlatamama Sorunu

Bu konuda ciddi bir şekilde kendimizi eğitmemiz lazım. Bizim konuyu çok güzel anlamış olmamız ve bize göre her şeyin ortada olması, herkes için bu durumu böyle yapmıyor maalesef. Herkesin anlayabileceği ve rahatsızlığımızı hissedebileceği şekilde konuşmayı, derdimizi anlatmayı öğrenmemiz lazım. Yine kendi aramızda en derin noktalara kadar inelim ama topluma karşı konuşurken dilimizi ayarlamayı becerebilmemiz lazım.

Sebep 3: Gözetimin Arka Planda Kalması

Sansür ve gözetim, internette daima birbirini takip eden ve birlikte gelen sorunlar. Ayrıca gözetim zaten otosansür ile daha tehlikeli bir sansürün ortaya çıkmasına neden olmakta. Gözetimin kendi başına bile nasıl tehlikeli olduğunu söylemeye gerek duymamamız lazım ama maalesef buna ciddi bir şekilde ihtiyacımız olduğunu görüyorum.

Çünkü gözetim bu yasanın en tehlikeli yanı olmasına ve internette son zamanların en büyük sorunu olmasına rağmen çok az konuşuluyor, buna karşı çok az ses çıkıyor. Oysa ki gözetim insanlara doğru bir şekilde anlatılabilirse (bkz: Sebep 2) sansürden daha fazla tepki toplayabilecek ve insanların karşı durmasını sağlayabilir. Ama bunu yapabilmemiz için önce bu konuda ön planda olanların bunu anlayabilmesi lazım.

Sebep 4: “Her şey politiktir” Sözünü Yanlış Anlayanlar

Bunlar artık beni delirten kesim. Ve çok iyi biliyorum ki birçok konunun sıkıntıya girmesinin önündeki engel bunlar. Ben artık böylelerini görünce tahammül edemiyorum.

Tamam, biliyorum, her şey politiktir sözü günümüz dünyasını en iyi anlamlandıran sözlerden birisi. Ama maalesef sizin anladığınız şekilde değil. “Her şey politiktir” demek tüm meseleler sizin parti/örgüt tüzüğünüzle çözülecek demek değil. Bu söz her şeyin çözümü devrim anlamına da gelmiyor. Her şeyin politik olması, tüm meseleleri mevcut iktidar partisine ve çözümünü de onun seçimleri kaybedip yerine sizin geçmenize bağlamak anlamına da gelmiyor.

Her şey politiktir demek, her şeyin sırrı bundan yüzlerce yıl önceki ideolojilerin günümüze kopyala yapıştırla getirilmesi demek değil. Aksine her şey politiktir ve bu yüzden senin ırkının, dininin veya ideolojinin ülke yönetimini ele almasıyla her şeyin çözüleceğini düşünüyorsan aptalsındır.

Çünkü bunların hepsi günümüzdeki koşulları anlamaktan çok uzak ve artık insanları bir şeyler yapmaya teşvik de edemiyor. İlla kanıt mı arıyorsunuz? Seattle ’99, Occupy, SOPA/PIPA karşıtı hareket, Gezi… Ya da hepsini bırakın 2011’deki sansür karşıtı eylemle bu aralar yapılanları karşılaştırın. Hepsi, bunların üzerinde ve gününü anlayarak düşünen insanların bir şeyler yapmaya başlamasıyla gerçekleşti ve ne zaman tam tersi düşünen insanların sesi daha yüksek çıktı, her şey duruldu.

Özetle, her şey politiktir, evet. Ve bu yüzden tüm eski politik fikirlerinizi çöpe atıp dünya üzerine yeniden düşünmeniz lazım. Çünkü o fikirlerin dahil olduğu her sorun, sadece o fikirlerin elinde kalıyor ve onların da pek bir şey yapabilecek gücü kalmadı.

Sebep 5: Meseleye Bencilce Bakılması

Özellikle internete dair konulardaki bu bencil tavır beni delirtiyor. Soruna sadece Türkiye üzerinden bakıyor olmanız ve bu konuda hareketlerinizi sadece burayla kısıtlamanız bile aslında meseleye verdiğiniz önem özetliyor aslında. Neden böyle düşündüğümü size güzel bir örnekle anlatayım.

11 Şubat, tüm dünyada devletlerin ve şirketlerin internete yaptıkları müdahalelere ve toplu gözetime karşı mücadele günüydü. Uluslararası bir gündü çünkü 1) NSA ve GCHQ tüm dünyayı ve interneti toplu gözetime tabii tutmaya çalışıyor, 2) dünyadaki birçok ülke benzer sistemler geliştirmeye ve toplu gözetimi yasallaştırmaya çalışıyor. Türkiye ikinci kısmın en taze ve sert örneklerinden birisiydi ve tüm dünyada bu durum tepki topladı. Tüm dünya bu konuda Türkiye’deki aktivistlere destek verdi. Peki 11 Şubat günü ne oldu?

Neredeyse hiçbir şey. Türkiye, sansürün ve gözetimin yasallaşmak üzere olduğu ve özgür interneti kaybetmek üzere olan bir ülke, bu konuda uluslararası eylem gününde neredeyse hiçbir şey yapmadı. Sokakta zaten bir şey yoktu ama internette de çok az bahsi geçiyordu konunun. Sanki ülke olarak dünyanın en özgür internetine sahiptik ve ülkemiz bizi gözetlemek şöyle dursun NSA’ye karşı da koruyordu bizi.

Bunu gördükten sonra şunu düşündüm: “Bu ülkede birkaç gün önce özgür internet için sokakta olduğunu söyleyenlerin büyük kısmı samimi değilmiş. Çoğunun derdi özgür internet değil, sebep üçmüş. Bu yüzden sokaktalarmış; ifade özgürlüğü, gözetlenmemek umurlarında değilmiş. Ya da sadece kendilerininki umurlarındaymış vs vs vs…”

(Bir de bu bencilliğin 4. sebeple birleşmiş hâline zaman zaman tanık oluyorum ki o beni daha da korkutuyor. Aynı şeyleri kendileri yapıyor olsa itiraz etmeyeceği ortada ama sırf karşıt görüşteki yapıyor diye muhalefet kısmında duruyor. Böylelerine ne kadar güvenilebilir orasını siz düşünün.)

Büyük anlamda da böyle düşünmeye devam ediyorum. Maalesef bunu değiştirecek bir şeyler görebileceğimi de sanmıyorum.


Bu yazıyı bir şeyleri değiştirebileceğimi düşünerek yazmadım, o konuda çok iyimser birisi de sayılmam zaten. Sadece ortalık bana göre fazlasıyla karışmış vaziyette ve hem kafamda her şeyi daha berrak hâle getirmek hem de kendi durduğum noktayı açıkca görmek istiyorum. Ben yine her zaman yaptıklarımı yapmaya devam edeceğim ancak bunları yaparken kafamda nelerin olduğu daha açık olacak bundan sonra.


Comments

One response to “Sansür ve Gözetim Tartışmaları Üzerine”

  1. Güzel bir yazı. Sansür ve gözetim konusunda yaptığımız yanlışların bir özeti olmuş.
    Ek olarak, bu parmak izin toplama ile ilgili verdiğin örnekten sonraki sitemine karşı şöyle bir link verebilirim: http://www.kolektifler.net/2014/02/rektor-zorla-halkbankli-yapiyor-universiteliler-kampuskarta-direniyor

    Bizim ülkemizde de bu tarz şeyler oluyor. Elbette örnekler birebir değil. Birisinde farkındalık sahibi olan kişi 13 yaşında diğerinde üniversiteli insanlar. Ancak yine de bu ülkede de benzer şeyler oluyor.

Leave a Reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.